19 april Geschiedenis van een tafelpiano

Tekst: Louise van Hasselt

J’ai un bon Piano de Bréda je m’excerce tous les jours

Begin 1830 was Willem II gelegerd met zijn garnizoen in Rijen maar woonde met zijn vier kinderen wel in Tilburg, bij Thomas van Dooren in de Heuvelstraat.
Hij liet zijn drie zoons in soldatenpakjes oefenen met geweren in Rijen.
Aan zijn dochter Sophie gaf hij in juni 1833 een tafelpiano, immers deze voorloper van de Upright piano’s werd gebruikt voor beginnelingen en Sophie was op dat moment 9 jaar. Zij schrijft dan aan haar moeder Anna Palowna, die in Tilburg niet kon aarden: “ik heb van mijn vader een piano uit Breda gekregen en ik oefen elke dag”.

Om het meisje toch te betrekken bij het soldaten leven van haar broers en vader was deze tafelpiano nota bene gedecoreerd met kanonnen, kogels en rokende granaten ingelegd met parelmoer en koper. Geheel in de stijl van Willem II, die er om bekend stond zelf zijn eigen meubels te ontwerpen; ook van zijn paleis in Tilburg was hij immers zelf de architect. Er zijn geen tafelpiano’s bekend met een soortgelijke versiering. De veldmaarschalk Willem II was erg geliefd.
De pianofabriek van P. De Ruijter in Breda was de eerste pianofabriek die in Noord Brabant in1832 werd gevestigd. De piano’s  bezitten prachtig snijwerk en hebben een harp-achtige klank. De fabriek heeft tot eind 19de eeuw in Breda bestaan.
Sophie heeft dus ijverig iedere dag gestudeerd op haar tafelpiano ten huize van Thomas van Dooren, die een van de kostbaarste en rijkste huizen van Tilburg bezat. Hij was zeer gefortuneerd en een groot kunstverzamelaar. Hij overlijdt in 1836, zonder vrouw en kinderen. Volgens het testament uit 1835 ging zijn nalatenschap naar zijn moeder Maria Josepha Bakker. De veiling van zijn nagelaten inboedel duurde 5 dagen waaronder ook opkopers.

Er is geen reden aan te nemen dat de tafelpiano meeverhuist als Sophie tijdens de wintermaanden in het paleis aan de Kneuterdijk in ’s-Gravenhage woont. Daar waren al concertvleugels. Evenmin is het aan te nemen, dat Sophie haar tafelpiano mee heeft genomen naar het cultuurcentrum Weimar.
Sophie is 18 jaar als ze trouwt ze met Carl van Saksen-Weimar-Eisenach, de latere groothertog van Weimar die zij in 1834 al had ontmoet. Weimar was het culturele middelpunt van beroemde schrijvers, dichters en musici, waaronder Goethe, Schiller en Franz Liszt. Sophie krijgt zelfs les van Franz Liszt, dus de tafelpiano van De Ruijter heeft zijn diensten bewezen. 

De tafelpiano van “P De Ruijter Breda” is in de vergetelheid geraakt in Tilburg en duikt pas op als ik hem in erbarmelijke staat in 1970 bij H.Peters Antiquair en oude kunst aan de Spoorlaan in een achteraf kamertje te zien krijg en kan kopen. In 1887 heb ik hem in reparatie gegeven aan de firma Koot in Haarlem, een anderhalf jaar durend herstel in de originele, bespeelbare staat. Pas nadat ik in 2014 tijdens de boekpresentatie van het standaardwerk  Koning Willem II 1792 – 1849 van Jeroen van Zanten de schrijver een zin hoorde citeren van Sophie dat ze van haar vader twee katjes had gekregen en dat hij speciaal voor haar een piano uit Breda had laten overkomen, werd mijn belangstelling gewekt. Met mij is ook Jeroen van Zanten ervan overtuigd dat dit de tafelpiano van Willem II is.
In het kader van het erfgoedprogramma “10 dagen op pad voor de koning” is er op woensdag 19 april tussen 14.00 en 16.00 uur gelegenheid deze tafelpiano te bezichtigen.

Aanmelden bij Stadsmuseum Tilburg

Verantwoording
Jeroen van Zanten - Koning Willem II 1792 – 1849
Thera Coppens - Sophie in Weimar
Tentoonstelling Dordrecht – Willem II de koning en de kunst
Ronald Peeters – Koning Willem II Opperbevelhebber van het leger, 
                              ondernemer en grootgrondbezitter in Tilburg
Jos van Leeuwen – Franz Liszt 1811 – 1886 (componistenreeks)
H.J. Zomerdijk – Het muziekleven in Noord Brabant tussen 1770 en 1850
Thüringen Hauptstaatsarchiv Weimar
Archief Breda
Archief Tilburg
Pierre van Beek – Heemkunde artikelen